Fra kilde til kartfesting Hvordan kan man arbejde med en næsten 250 år gammel kilde i en digital tidsalder? Det spørgsmål stillede jeg mig selv forud for mit praktikforløb på Språksamlingane i dette efterår. Min kilde var Hans Jacob Willes Beskrivelse over Sillejords Præstegield i Øvre-Tellemarken i Norge fra 1786, indeholder et væld af forskellige beskrivelser over området og dets indbyggere. Ikke altid i rosende vendinger.
Bandgrind - til glede og nytte Se for deg et liv uten elastiske klesmaterialer, at det ikke finnes noen måte å holde strømpene oppe av seg selv, eller strikk for å holde håret på plass. For nesten hundre år siden måtte folk ta grindveven fatt og veve hjelpende bånd.
Stadnamnportalen – millionar av namn i tid og rom Stadnamnportalen er Språksamlingane sin nye nettressurs for stadnamn i Noreg. Han inneheld per i dag 1 million stadnamnoppslag og heile 3,8 millionar kjeldeformer. Dette gjer han til ein av verdas største vitskaplege nasjonale stadnamndatabasar – om ikkje den største. Og han vert endå større framover.
Spesialglimt: Landslovjubileet, Middelalderuken og Universitetsbiblioteket Universitetsbibliotekets dag under årets Middelalderuke er på mandag, og vi markerer selvfølgelig Landslovjubileet. Men, Middelalderuken byr på flere spennende arrangementer som blir omtalt her!
Fra Avskrift til Trykk: Trykkplater ved Universitetsbiblioteket i Bergen Manuskripter og diplomer – da snakker vi vel om pergament og papir? Stort sett ja, men i reproduksjon av slike dokumenter satser man også på metall!
Spesialhøst Høstsemesteret er nå i gang, og Spesialsamlingene ved Universitetsbiblioteket ønsker gamle og nye studenter velkommen!
Spesialglimt: «Ein rette sokke» Det går en strikkebølge over landet. Det fine er at tradisjonsstrikk og fortolkning av eldre norske strikkemønstre er i vinden som aldri før.
Spesialglimt: Høyrer kunstig intelligens heime i Spesialsamlingane? Eitt av dei mest omtalte fenomena dei siste åra er kunstig intelligens (KI) og korleis det kjem til å endre vårt liv.
Norsk Ordbok - blyanttilskriftene Norsk Ordboks første manuskript kalles grunnmanuskriptet. Her finner man kommentarer skrevet ned i margen med blyant. Nå blir disse blyanttilskriftene fra A – H gjort tilgjengelig digitalt.
Gullgubbar og stadnamn – kunnskap i ei høgare eining Eit gullfunn frå merovingertida gir oss eit sjeldant innblikk i den førkristne religionsforståinga. Funnet viser korleis arkeologier og stadnamnforskinga kan ha nytte av kvarandre.
Spesialglimt: Fra Per-I-Ferien til Rondablikk – fritidsnorge i fullt flor Nå er solen og varmen endelig nådd til Bergen og sommerferien står for døren. Så derfor ser vi på hva stedsnavnarkivet til Språksamlingane har som avspeiler nordmennenes yndlingsbeskjeftigelse om sommeren – hytteferie.
Spesialglimt: Kva er ei ordbok? Tysdag 23. mai blei utstillinga «Kva er ei ordbok?» opna i lokala til Bibliotek for humaniora. I 2023 er det 150 år sidan Aasen «Norsk Ordbog med dansk Forklaring» kom ut. Utstillinga gir eit innblikk i ordbokarbeid i Noreg med hovudvekt på arbeidet til Ivar Aasen. Utstillinga viser kor viktig det er å samle inn data for å kunne beskrive eit språk.
Spesialglimt: Mysteriet Peder Sather Øynene utstråler besluttsomhet og pågangsmot. Dette er Peder Sather (1810-1886). Han dro som foreldreløs gutt ut i verden og ble en av San Fransiscos rikeste menn på attenhundretallet. Men hvem var han – og hvor kom han fra? Det er et lite mysterium.
Spesialglimt: Kva er ’stort’ i stadnamn? Korleis kan ein avgjere at noko er stort? Jau då må ein ta målestokken eller bismaren og så måle seg fram. Men når det gjeld stadnamn?
Spesialglimt: Norsk målføresynopsis (1946‐1970) – norske dialekter satt i system 1.desember ble Norsk målføresynopsis innlemmet i registeret til Norges dokumentarv. Dette er en fjær i hatten til UiB som valgte å overta Spåksamlingene fra Universitetet i Oslo. Det er også en anerkjennelse av det enorme arbeidet som ligger bak av innsamlinger, forskning- og skrivebordsarbeid, utført av språkforskerne ved UiO.
Spesialglimt: Ei 1700-tals svartebok frå Strandebarm Blant manuskripta i Språksamlingane sitt arkiv hjå Seksjon for spesialsamlinger ved Universitetsbiblioteket i Bergen, finst avskrifta av ei svartebok...
Spesialglimt: HURRA FOR…EHH…LANDET VÅRT! Hvordan uttaler og skriver du landsnavnet vårt? Sier du kanskje navnet Nårge, men skriver Noreg?
Spesialglimt: Å, den som var en løvetann... Løvetann er helst rekna for eit ugras, og den som vil ha fin plen er vel lite begeistra, men rikdomen i setelsamlinga til Norsk Ordbok kan vel tyde på at kjært barn har mange namn.
Spesialglimt: Stednavne i kontakt Det er ikke nødvendigvis et arkivs ældste dele der er de mest spændende eller relevante. Faktisk kan de yngste tilføjelser være nok så vigtige og med stort forskningspotentiale.
Spesialglimt: Utklippsbyrået Norske Argus (1936-1995) Det er ikke bare materiale etter dialektforskere, studenter og frivillige medarbeidere som preger arkivet etter Norsk målførearkiv (1936-1990). Det finnes også mengder av innsendte avisutklipp fra klippebyrået Norske Argus.
Spesialglimt: Leiketøy for leksikografar? Høyrer ein ordet dokke, vil dei fleste av oss tenke leiketøy. Men ikkje ein leksikograf!
Spesialglimt: Arkivdagen 2021 – Barn i arkivet Arkivdagen markeres nasjonalt hvert år andre helg i november, og det skal vi også gjøre i år. Målet med Arkivdagen er å gi folk innblikk i hva som finnes i arkivene og vekke interesse for arkivene som samfunnets minne – både i fortid og framtid. I år er det temaet om «Barn i arkivet».
Spesialglimt: Språkforskeren Hallfrid Cristiansen - con amore Hallfrid Christiansen (1886 – 1964) var den første kvinnen som tok doktorgrad i nordisk språkvitenskap. Hun var en del av et metodisk paradigmeskifte, i tillegg studerte hun noe så useriøst som nordnorske dialekter. Heldigvis for oss i dag er det noen som har tatt vare på arkivmaterialet, slik at vi kan lære henne å kjenne.
Spesialglimt: Sagn gjer stadane levande Somme tider snublar ein over usedvanlege stadnamn når ein let fingrane løpe gjennom setlande i Språksamlingane sine arkiv, som i Bustadnamnregisteret...
Spesialglimt: Super setelskrivar frå Setesdal Lærarinna Bergit Rike frå Setesdal var flittigaste bidragsytaren til Norsk Ordbok-arkivet.
Spesialglimt: Frå Perleporten til Himmerike Nokre stadnamn peikar tilsynelatande på stader som ikkje finst – i alle fall ikkje på vår jord. Men kva er det eigentleg som motiverer desse religiøst ladde namna?
Spesialglimt: Sjørøvaren frå Kristiansand Ja, det høyrest smått merkeleg ut, men det er sant. Paradis ligg faktisk ved både Sumatra og Madeira – for alle desse tre er lokale stadnamn rett sør for Kristiansand. Og dei er ganske spesielle – nemleg namn som er gjevne av ein vaskeekte sjørøvar!
